Nowa książka Wayne'a G. Hammonda i Christiny Scull pt. The Lord of the Rings. A Reader's Companion (będę oznaczał tę pracę skrótem LRRC) to prawie 900-stronicowy zbiór przypisów do Władcy Pierścieni. Książka na jaką czekałem od lat, książka, którą powinien mieć pod ręką każdy badacz Tolkinowskiego świata literackiego. Hammond & Scull, ten słynny duet naukowców-tolkienistów, daje nam świetne narzędzie do zgłębiania Śródziemia. Książka jest tym cenniejsza, że znajdziecie w niej wiele niepublikowanych wcześniej materiałów: listów Tolkiena, jego notek, pozostawionych przez Tolkiena fragmentów jego nigdy nieopublikowanego indeksu do WP z szczegółowymi danymi etymologicznymi, listów do Tolkiena, listów i relacji o Tolkienie. No po prostu cymes!



Mam książkę od wczoraj (z Amazona szła tylko 6-7 dni, a kosztowała tylko około 40 PLN!!!), a już uważam ją za jedną z najcenniejszych prac w mojej kolekcji tolkienowskiej.

Oto na stronie 22 znajdziecie treść nigdy niepublikowanego rękopisu Tolkiena (w zbiorze Marquette jako MSS 4/2/19) pt. "Hobbit long measures" ('Hobbickie miary długości'):


1 nail (length of toe-nail) = ½ in.
3 nails = 1 toe (sc. big toe), 1½ in.
6 toes = 1 foot, 9 in.
3 feet = 1 step, or ell, 2 ft. 3 in.
6 feet = 1 two-step, or long-gait (or fathom), 4 ft. 6 in.

land and road measures
(based on easy step, toe to toe without effort in walking)

1 pace or 'easy-step' = 2 ft.
2 paces = 1 gait or rod, 4 ft.
12 paces (or 6 gaits) = 1 stripe, 24 ft (8 yds.)
144 paces (72 gaits, 12 stripes) = 1 run, 96 yds.

2 runs = 1 sullong, 192 yds.

1 728 paces (864 gaits, 6 sullongs) = 1 (short) mile, or pace-mile, 1,152 yards
1 728 gaits (2 pace-miles) = 1 long mile, or gait mile or gaitway, 2 304 yds.

ell & fathom were always used of rope or cloth

Na innej kartce w tej samej teczce znajdują się powiązane z tym zapiskiem uwagi:


12 paces / or 6 gaits (24 ft. or 8 yds.) = 1 abain
120 paces / or 60 gaits (240 ft. or 80 yds.) = 1 run

3 runs (240 yds) = 1 sullong

1 200 paces / or 600 gaits (2 400 ft., 800 yds.) = 1 yong or half mile
2 400 paces / or 1 200 gaits (4 800 ft, 1 600 yds.) = 1 mile

3 miles or 1 league (Bree tigh)

in Bree 12 same as 6 yong or 1 728 paces
[?] Bree mile [?] paces or 6 912 ft or 2 304 yds
the Hobbit yong-mile or longmile = 2 304 yds.
pace-mile or (short) = 1 182 yds.
Istnieją niezgodności między obiema tabelkami: w pierwszej 1 run to 96 yds (87,7824 m), a w drugiej 1 run to 80 yds (73,1520 m), inne są też wartości sullongów. Zebrawszy informacje z pierwszej tabelki mamy:

1 długa mila (long-mile) [2 106,7776 m (2 304 yds.)]
= 2 krótkie mile (short-miles) [1 053,3888 m (1152 yds.) x 2 = 2 106,7776 m]
= 12 sullongów (sullongs) [175,5648 m (192 yds.) x 12 = 2 106,7776 m]
= 24 zagony (runs) [87,7824 m (96 yds.) x 24 = 2 106,7776 m]
= 288 pasów (stripes) [87,7824 m (8 yds.) x 288 = 2 106,7776 m]
= 1728 dwukroczków lub prętów (gaits, rods) [1,2192 (4 ft.) m x 1728 = 2 106,7776 m]
= 3456 kroczków (paces) [0,6096 m (2 ft.) x 3456 = 2 106,7776 m]

1 sążeń (fathom) [1,3716 m (4 ft. 6 in.)]
= 2 kroki lub łokcie (steps, ells) [0,6858 m (2 ft. 3 in.) x 2 = 1,3716 m]
= 6 stóp (feet) [0,2286 m (9 in.) x 6 = 1,3716 m]
= 36 palców (toes) [0,0381 m (1½ in.) x 36 = 1,3716 m]
= 108 paznokci (nails) [0,0127 m (½ in.) x 108 = 1,3716 m]

Wg drugiej tabelki:

1 staja (league) [4 389,12 m (4 800 yds)]
= 3 mile (miles) [1 463,04 m (1 600 yds.) x 3 = 4 389,12]
= 6 wiorst (yongs) [731,52 m (800 yds.) x 6 = 4 389,12 m]
= 20 sullongów (sullongs) [219,456 m (240 yds.) x 20 = 4 389,12 m]
= 60 zagonów (runs) [73,152 m (80 yds.) x 60 = 4 389,12 m]
= 600 abainów (abains) [7,3152 m (8 yds.) x 600 = 4 389,12 m]
= 3600 dwukroczków (gaits) [1,2192 m (4 ft.) x 3600 = 4 389,12 m]
= 7200 kroczków (paces) [0,6096 m (2 ft.) x 7200 = 4 389,12 m]

Na szczęście wspólne są wartości miar podstawowych - stóp, kroczków itd.

Informacje Tolkiena są o tyle ważne, że pomagają nam zrozumieć jaki system miar długości jest przedstawiony we Władcy Pierścieni. Żeby ułatwić nam zrozumienie powyższych tabelek stworzyłem taki oto słowniczek (podaję też przelicznik miar angielskich na metryczne):

abain '?'
ell 'łokieć' (tutaj: często miara długości sukna lub liny)
fathom 'sążeń' (tutaj: często miara długości sukna lub liny)
foot (l.mn. feet) 'stopa'
gait 'chód; dwukrok' (traktowany jako pełna sekwencja kroku, np. noga lewa-prawa-lewa)
inch (in.) 'cal'
league 'staja' (propozycja M. Skibniewskiej)
mile 'mila'
nail 'paznokieć (tutaj: paznokieć palca u nogi)'
pace 'kroczek' = easy step (liczony długością między lewym i prawym dużym paluchem stopy)
rod 'pręt'
run 'zagon'
step 'krok'
stripe 'pas'
sullong (lub suling) 'tradycyjna miara długości w hrabstwie Kent, odpowiednik hide albo carucate w innych częściach Wielkiej Brytanii)
tigh 'zagroda' (tutaj: tylko w Bree)
toe 'palec u nogi, paluch (tutaj: duży palec u nogi)'
yong 'wiorsta'

Przelicznik miar angielskich na metryczne:

1 inch 'cal' = 2,54 cm
1 foot 'stopa' = 30, 48 cm
1 yard 'jard' = 91,44 cm (0,9144 m)
1 mile 'mila' = 1,6093 km

Słowa step, gait i pace oznaczają 'krok', ale jak widać mają różną długość w miarach hobbickich. Czy znacie sposób na ładne przełożenie tych słow na polski? Podałem kilka własnych propozycji translatorskich: wiorsta, zagon, i in. Może macie własne pomysły jak oddać po polsku te nazwy miar?

Moim zdaniem hobbickie miary długości mogły być zaczerpnięte od DĂşnedainów, a ostatecznie od Eldarów. Świadczy o tym użycie wielokrotności liczb 3 i 6. Dzięki miarom podanym przez Tolkiena widzimy, że stopa hobbicka mierzyła 22,86 cm, gdy stopa angielska to 30,48 cm. Widać stąd, że hobbici mieli stopy krótsze od stóp Dużych Ludzi o ok. 7 cm!